- quantri
- Dạy và học
- Lượt xem: 1664
Ý nghĩa của sản xuất kinh doanh ở địa phương đối với dạy học
Ý nghĩa của hoạt động sản xuất, kinh doanh đối với hoạt động dạy và học
Các thành tố của hoạt động sản xuất, kinh doanh liên quan đến nội dung kiến thức các môn khoa học đều có thể sử dụng trong quá trình giáo dục/dạy học dưới hình thức tạo môi trường, tạo công cụ hoặc là nguồn cung cấp chất liệu để xây dựng nội dung dạy học/giáo dục.
Trước đây, thực hiện nguyên lý “Học đi đôi với hành, lý luận gắn liền với thực tiễn, nhà trường gắn liền với gia đình và xã hội”, đã có một số mô hình trường vừa học vừa làm; tuy nhiên việc tổ chức dạy học gắn với sản xuất, kinh doanh chưa được nhìn nhận trên góc độ lý luận dạy học nên không đem lại hiệu quả giáo dục cao. Đề cập đến các điều kiện giáo dục, dạy học, nhìn chung các tài liệu về lý luận dạy học, giáo dục chung, đại cương và tài liệu về lý luận dạy học bộ môn ít đề cậpđến điều kiện, phương tiện dạy học là các thành tố của hoạt động sản xuất, kinh doanh. Gần đây trong mô hình trường học mới, một trong những hoạt động được đặt ra là tổ chức cho học sinhvận dụng và mở rộng kiến thức, kỹ năng trong nhà trường vào thực tế sản xuất, kinh doanh của địa phương. Việc khai thác các thành tố của hoạt động sản xuất, kinh doanhở địa bàn nhà trường đóng như là nguồn tri thức, là phương tiện dạy học, giáo dục rất ít khi được quan tâm hoặc nếu có thường mang tính tự phát. Vì vậy vai trò, thế mạnh của những hoạt động sản xuất, kinh doanhđa dạng, muôn hình muôn vẻ ở địa phương gần như chưa được các nhà trường biết đến và tận dụng.
Dưới dạng công cụ, thiết bị dạy học, các thành tố của hoạt động sản xuất, kinh doanh giúp cho quá trình học tập của học sinh trở nên hấp dẫn hơn, học sinh hứng thú học tập và hiểu bài sâu sắc hơn, phát triển tư duy độc lập sáng tạo, giáo dục tư tưởng, đạo đức cho học sinh. Ý nghĩa, vai trò của các thành tố của hoạt động sản xuất, kinh dcó thể được phân tích dưới các góc độ sau:
a) Về vai trò của hoạt động sản xuất, kinh doanh đối với quá trình dạy học
Các thành tố của hoạt động sản xuất, kinh doanh là một nguồn nhận thức, một phương tiện trực quan quý giá trong dạy học nói riêng, giáo dục nói chung. Vì vậy, sử dụng các thành tố của hoạt động sản xuất, kinh doanh trong dạy học ở trường phổ thông có ý nghĩa sau:
- Góp phần đẩy mạnh, hướng dẫn hoạt động nhận thức cho học sinh
Các tố của hoạt động sản xuất, kinh doanh sử dụng trong dạy học, giáo dục đều góp phần nâng cao tính trực quan giúp người học mở rộng khả năng tiếp cận với đối tượng, hiện tượng liên quan đến bài học. Tiếp cận với các thànhtố của hoạt động sản xuất, kinh doanh, học sinh sử dụng hệ thống tín hiệu thứ nhất (sử dụng các giác quan như mắt- nhìn, tai nghe, mũi – ngửi, tay- sờ,…) để nghe được, thấy được, cảm nhận được và qua đó tiếp thu được những kiến thức cần thiết từ các thànhtố của hoạt động sản xuất, kinh doanh.
- Giúp học sinh phát triển kỹ năng học tập, tự chiếm lĩnh kiến thức
Các thành tố của hoạt động sản xuất, kinh doanh là phương tiện quan trọng giúp học sinh rèn một số kỹ năng học tập như kỹ năng quan sát, thu thập, xử lý thông tin qua đó tự chiếm lĩnh kiến thức cần thiết thu được trong quá trình tiếp cận với sản xuất, kinh doanh; kỹ năng vận dụng kiến thức đã học để giải thích những hiện tượng, sự vật có trong các thành tố của hoạt động sản xuất, kinh doanh.
- Kích thích hứng thú nhận thức của học sinh
Hứng thú nhận thức là một trong những yếu tố ảnh hưởng lớn đến cường độ và hiệu quả của quá trình học tập. Trong giai đoạn nhận thức cảm tính, sự tri giác các đối tượng, hiện tượng là điều kiện để phát sinh cảm giác, tạo nên biểu tượng về chúng và sau đó, nhờ nhận thức lý tính hình thành nên khái niệm hoàn chỉnh về đối tượng, hiện tượng nghiên cứu. Trong quá trình tiếp cận với các thànhtố của hoạt động sản xuất, kinh doanhtheo sự hướng dẫn của giáo viên, các hiện tượng sự vật, các giá trị ẩn chứa trong sản xuất, kinh doanh sẽ được học sinhtìm hiểu. Những điều tưởng như quen thuộc sẽ trở nên hấp dẫn hơn, sống động hơn và học sinh sẽ có hứng thú với chúng, từ đó học sinh có được động cơ học tập đúng đắn, trở nên tích cực và phấn đấu tiếp nhận kiến thức mới cũng như có thái độ và hành vi thân thiện.
- Phát triển trí tuệ của học sinh
Trong quá trình học tập, trí tuệ của học sinh được phát triển nhờ sự tích cực hóa các mặt khác nhau của hoạt động tư duy, nhờ việc tạo ra những điều kiện thuận lợi cho sự phát triển khác nhau của hoạt động tâm lí: tri giác, biểu tượng, trí nhớ,…. Cho học sinh tiếp cận các thànhtố của hoạt động sản xuất, kinh doanhđúng mục đích, đúng lúc với những phương pháp dạy học phù hợp, với sự hướng dẫn chi tiết mang tính định hướng, kích thích tư duy, giáo viên sẽ giúp học sinh phát triển khả năng quan sát, khả năng xử lý thông tin, khả năng phân tích, tổng hợp và so sánh, qua đó phát triển trí tuệ của các em.
- Giáo dục nhân cách học sinh
Các thànhtốcủa hoạt động sản xuất, kinh doanhlà một trong những phương tiện dạy học đa dạng sống động nhất. Tiến hành nghiên cứu quá trình sản xuất, kinh doanh một cách nghiêm túc, kỹ lưỡng cũng chính là rèn cho các em tác phong làm việc nghiêm túc, khoa học.
b) Góp phần phát triển một số kỹ năng mềm ở học sinh
Để tự lực trong cuộc sống, học tập và làm việc hiệu quả, học sinh rất cần kỹ năng sống. Kỹ năng sống được hiểu là khả năng làm chủ bản thân của mỗi người, khả năng ứng xử phù hợp với những người khác và với xã hội, khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống. Dạy học gắn với sản xuất, kinh doanh tạo điều kiện phát triển một số kỹ năng sống như:
- Kỹ năng giao tiếp
Trong quá trình học tập gắn với sản xuất, kinh doanh, học sinh được rèn luyện cách trình bày, diễn đạt suy nghĩ, quan điểm, nhu cầu, mong muốn, cảm xúc của bản thân dưới hình thức nói, viết một cách phù hợp với đối tượng, hoàn cảnh và văn hóa giao tiếp; đồng thời biết lắng nghe và tôn trọng ý kiến người khác ngay cả khi bất đồng quan điểm. Kỹ năng này giúp học sinh có mối quan hệ tích cực với nguời khác, đồng thời biết cách xây dựng mối quan hệ với bạn bè mới. Làm việc gắn với sản xuất, kinh doanh, học sinh có được môi trường giao tiếp cởi mở với bạn bè không chỉ trong phạm vi lớp học, đôi khi với nhiều đối tượng khác mà các em gặp gỡ như nông dân, công nhân, nhà khoa học, nhà quản lý,…giáo viên lưu ý cách thức giao tiếp phù hợp cũng chính là góp phần phát triển ở các em một loại kỹ năng sống cần thiết.
- Kỹ năng lắng nghe tích cực
Người có kỹ năng lắng nghe tích cực biết thể hiện sự tập trung chú ý và thể hiện sự quan tâm lắng nghe ý kiến hoặc phần trình bày của người khác (bằng các cử chỉ, điệu bộ, ánh mắt, nét mặt, nụ cười), biết cho ý kiến phản hồi mà không vội đánh giá, đồng thời có đối đáp hợp lí trong quá trình giao tiếp. giáo viên lưu ý học sinh chú ý lắng nghe người giới thiệu về sản xuất, kinh doanh, đưa ra những câu hỏi tìm hiểu sâu về sản xuất, kinh doanhcũng chính là hướng dẫn các em thực hành kỹ năng lắng nghe tích cực.
- Kĩ năng trình bày suy nghĩ ý tưởng
Kỹ năng trình bày suy nghĩ ý tưởng là khả năng có thể diễn đạt ý kiến, quan điểm, suy nghĩ, cảm xúc, nhu cầu của bản thân, thông qua các hình thức nói, viết và cả ngôn ngữ cơ thể (cử chỉ, điệu bộ, ánh mắt, nét mặt, nụ cười,...) một cách phù hợp với đối tượng giao tiếp, hoàn cảnh, văn hóa giao tiếp và trình bày đúng với nội dung chủ đề đang được quan tâm; thông tin đưa ra đầy đủ, chính xác, được sắp xếp một cách hợp lí, logic và phù hợp với nhu cầu, trình độ của đối tượng giao tiếp; cách trình bày rõ ràng, ngắn gọn, dễ hiểu và hấp dẫn đối tượng giao tiếp. Cho học sinh tiếp cận với sản xuất, kinh doanh, giáo viên cần lưu ý yêu cầu học sinh tìm hiểu sự vật hiện tượng liên quan đến sản xuất, kinh doanhmột cách chi tiết, cụ thể và tạo điều kiện để học sinh trình bày lại được những thông tin thu thập được đồng thời bộc lộ cả suy nghĩ của các nhân học sinh về những gì các em trình bày.
- Kỹ năng hợp tác
Hợp tác là cùng chung sức làm việc, giúp đỡ, hỗ trợ lẫn nhau trong một công việc, một lĩnh vực nào đó vì mục đích chung. Học tập gắn vớisản xuất, kinh doanh, đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ của nhóm học sinh. Trong quá trình làm việc, học sinh biết chia sẻ trách nhiệm, biết cam kết và cùng làm việc có hiệu quả với những thành viên khác trong nhóm để hoàn thành nhiệm vụ giáo viên giao; biết lắng nghe, tôn trọng, xem xét các ý kiến, quan điểm của mọi người trong nhóm; đồng thời biết hỗ trợ, giúp đỡ các thành viên khác trong quá trình hoạt động; tôn trọng những quyết định chung, những điều đã cam kết.
- Kỹ năng tư duy phê phán
Kỹ năng tư duy phê phán là khả năng phân tích một cách khách quan và toàn diện các vấn đề, sự vật, hiện tượng,... xảy ra. Khi làm việc gắn vớisản xuất, kinh doanh, học sinh không chỉ thu thập thông tin rồi mô tả các hiện tượng, sự vật, quy trình được các em tìm hiểu mà còn cần phải biết phân tích chúng một cách có phê phán. Khi sắp xếp các thông tin thu thập được theo từng nội dung, các em phân tích, so sánh, đối chiếu, lí giải các thông tin thu thập được, đặc biệt là các thông tin trái chiều; xác định bản chất vấn đề, tình huống, sự vật, hiện tượng,... đưa ra những nhận định về những mặt tích cực, hạn chế của vấn đề, tình huống, sự vật, hiện tượng,... Những động tác đó giúp học sinh phát triển kỹ năng tư duy phê phán.
- Kỹ năng đảm nhận trách nhiệm
Đó là khả năng con người tự tin, chủ động nhận nhiệm vụ phù hợp với khả năng của bản thân, nỗ lực hoàn thành nhiệm vụ và ý thức cùng chia sẻ công việc với các thành viên khác trong nhóm. Khi đảm nhận trách nhiệm, cần dựa trên những điểm mạnh, tiềm năng của bản thân, đồng thời tìm kiếm thêm sự giúp đỡ cần thiết để hoàn thành nhiệm vụ. Việc giáo viên giao nhiệm vụ rõ ràng, học sinh tiếp nhận nhiệm vụ và trao đổi nhóm, phân công nhau và thực thi nhiệm vụ được giao một cách có ý thức, nhiệt tình và có kết quả. Quá trình đó giúp cho kỹ năng đảm nhận trách nhiệm của học sinh được rèn luyện.
- Kỹ năng đặt mục tiêu
Kỹ năng đặt mục tiêu là khả năng của con người biết đề ra mục tiêu cho bản thân trong cuộc sống cũng như lập kế hoạch để thực hiện được mục tiêu đó. Trong cả quá trình tiếp cận vớisản xuất, kinh doanh, giáo viên đã cùng học sinh xác định mục tiêu chung. Ở từng hoạt động cụ thể, học sinh cần biết mình phải đạt được cái gì sau buổi học tập gắn với sản xuất, kinh doanh và biết phải làm gì để đạt được mục tiêu đó. Kỹ năng đặt mục tiêu giúp học sinhhoạt động có mục đích, có kế hoạch và có khả năng thực hiện được mục tiêu do chính mình xác định.
- Kỹ năng quản lí thời gian
Đó là khả năng con người biết sắp xếp các công việc theo thứ tự ưu tiên, biết tập trung vào giải quyết công việc chính, trọng tâm trong một thời gian nhất định. Các buổi dạy học học tập gắn với sản xuất, kinh doanh bao giờ cũng bị giới hạn bởi thời gian, dù có vận dụng phương pháp dạy học theo dự án, nghĩa là học sinh có vài ngày, đôi khi vài tuần để chuẩn bị, song thời gian vật chất dành cho việc này thực ra rất hạn chế. Điều đó đòi hỏi học sinh phải biết lên kế hoạch, sắp xếp thời gian và tuân thủ đúng kế hoạch đã định mới có thể thực hiện đầy đủ các công việc và cuối cùng có sản phẩm theo dự kiến. Nếu biết tuần tự thực hiện các bước trong cả quá trình, học sinh sẽ tránh được căng thẳng do áp lực công việc gây nên. Quản lí thời gian tốt góp phần rất quan trọng vào sự thành công của cá nhân và của nhóm.
- Kỹ năng tìm kiếm và xử lí thông tin
Kỹ năng này giúp học sinh có thể thu được những thông tin cần thiết một cách đầy đủ, khách quan, chính xác và kịp thời. Trước khi học tập gắn vớisản xuất, kinh doanh, học sinh đã cùng giáo viên xác định rõ chủ đề mà mình cần tìm kiếm thông tin; học sinh được thông báo về những loại thông tin cần phải tìm kiếm, nguồn/các địa chỉ tin cậy có thể cung cấp những loại thông tin đó; học sinh biết cách chuẩn bị công cụ để thu thập thông tin; cách tiến hành thu thập thông tin theo kế hoạch đã xây dựng, cách sắp xếp các thông tin thu thập được theo từng nội dung một cách hệ thống sau đó phân tích, so sánh, đối chiếu, lí giải các thông tin thu thập được; xem xét một cách toàn diện, thấu đáo, sâu sắc và có hệ thống các thông tin đó và cuối cùng là viết báo cáo. Những công việc nêu trên được học sinh tuần tự thực hiện. Cách tổ chức như vậy sẽ giúp các em rèn được kỹ năng tìm kiếm và xử lí thông tin trong quá trình học tập gắn vớisản xuất, kinh doanh.
- Tạo điều kiện tổ chức quá trình hoạt động của giáo viên và học sinh một cách hợp lý: Khi làm việc với/tại cơ sở sản xuất, kinh doanh, giáo viênvà học sinh phải gia tăng cường độ làm việc. giáo viên không thuyết trình về các hiện tượng, sự vật cần tìm hiểu mà cần hướng dẫn học sinh tự quan sát, thu thập thông tin, trao đổi trong nhóm để xử lý các thông tin, tìm hiểu về quá trình sản xuất, kinh doanh, để tìm cách trình bày lại những hiểu biết của cá nhân hoặc nhóm. Đôi khi học sinh có thể được yêu cầu tổ chức triển lãm những hiện vật, bài viết giới thiệu về quá trình sản xuất, kinh do các em thu thập được. Môi trường làm việc thay đổi đòi hỏi giáo viên phải có phương pháp dạy học, cách thức tổ chức dạy học phù hợp, sao cho tập thể học sinh được lôi cuốn vào công việc tìm hiểu, nghiên cứu quá trình sản xuất, kinh doanh; đòi hỏi từng học sinh phải làm việc thực sự và phải biết hợp tác với bạn để cùng hoàn thành nhiệm vụ được giao.
Sưu tầm và biên tập: Nguyễn Hoài Ân - Lí CN